باب
بيان الكبائر
وأكبرها
38/- BÜYÜK GÜNAHLARIN
VE EN BÜYÜKLERİNİN BEYANI BABI
143 - (87) حدثني
عمرو بن محمد
بن بكير بن
محمد الناقد.
حدثنا
إسماعيل بن
علية، عن سعيد
بن الجريري.
حدثنا
عبدالرحمن بن
أبي بكرة، عن
أبيه، قال:
كنا
عند رسول الله
صلى الله عليه
وسلم فقال: "ألا
أنبئكم بأكبر
الكبائر؟
(ثلاثا)
الإشراك بالله.
وعقوق
الوالدين.
وشهادة
الزور، (أو
قول الزور)"
وكان رسول
الله صلى الله
عليه وسلم
متكئا فجلس.
فما زال
يكررها حتى
قلنا: ليته
سكت.
[:-255-:] Bize Amr b. Muhammed b. Bukeyr b. Muhammed en-Nakid tahdis
etti. Bize İsmail b. Uleyye, Said el-Cureyri'den tahdis etti. Bize Abdurrahman b. Ebu Bekre babasından şöyle dediğini tahdis
etti:
Resulullah (Sallallahu
aleyhi ve Sellem)'in yanında idik. Üç defa: "Size büyük günahların en
büyüğünü bildireyim mi? Allah'a ortak koşmak, anne babaya karşı gelmek, yalan
şahitlik etmek -yahut yalan söz söylemek-" buyurdu. Resulullah (Sallallahu
aleyhi ve Sellem) yaslanırken oturuverdi. Bunu o kadar çok tekrar etti ki biz,
keşke sussa, dedik.
Diğer tahric: Buhari,
2511, 5631, 5918, 6521; Tirmizi, 1901,2299,3019; Tuhfetu'l-Eşraf, 11679
NEVEVİ
ŞERHİ 90.sayfa’da
DAVUDOĞLU
AÇIKLAMA: Şirkin en büyük günah olduğunu bundan önceki hadiste ve
sırası geldikçe başka yerlerde gördük. Bu bsbda ehl-i kıble olanlardan tek bir
kimsenin şüphesi yoktur.
Anneye
babaya itaatsizliğe gelince: bu mesele hadis-i şerifde «Ukuk» kelimesiyle ifade
olunmuştur.
Akk
ve Ukuk lügatte: alâkayı kesmek sıla-i rahimde bulunmamak ma'nâsınadır.
Şer'an
haram olan ukukun hakiki tarifini zabt eden ise azdır. Ebu Muhammed İbni
Abdisselâm bu bâbda şunları söylemiştir: «Anneye ve babaya itaatsizliğe ve
onlara mahsus olan haklara dair i'timâd edebileceğim bir kaide bulamadım.
Filhakika onlara her emir ve nehy ettikleri şey hususunda itaat etmek
biîittifak vacib değildir. Ama onların izni olmaksızın oğullarının cihada
gitmesi haram kılınmıştır. Çünkü oğullarının öldürüleceğini veya azasından bir
uzvun kesileceğini düşünür ve buna son derece üzülürler. Çocuklarının canı veya
azasından bir uzvu için tehlikeli görülen her seferin hükmü de budur.»
Ebu
Amr İbni Salâh «Fetâvâ» sında anneye babaya itaatsizliği şöyle ta'rif eder:
«Haram olan itaatsizlik; vâcib fiillerden olmamak şartiyle anne ve babaya
azımsanmayacak derecede eziyyet veren her fiildir. Çok defa: «Günah olmayan her
hususda anneye babaya itaat farzdır; bu babta onların emirlerine muhalefette
bulunmak, itaâtsizlikdir.» denilir. Ulemâdan bir çokları şüpheli şeyler
hususunda bile onlara itaati vâcib görmüşlerdir. Bizim âlimlerimizden
bâzılarının «Anne ve babanın izni olmadan çocuk okumağa ve ticarete gidebilir»
demesi, benim söylediklerime muhalif değildir. Çünkü bu söz mutlaktır. Benim
söylediğimde ise bu mutlakı takyid vardır.»
Yalan
yere şahidlik meselesinde zayi olan hakkın büyük veya küçük olması arasında
hükmen bir fark olmadığı hadis ve kavaidin umumundan ve mutlak olmasından
anlaşılmaktadır.
Yalan
söylemek ma'nasına gelen «kal-i züru Kurtubi, yalancı şahitlik diye tefsir
etmişse de E1-Übbi buna i'tiraz etmekde ve şunları söylemektedir: «Öyle
değildir. Bunun ma'nası, bilmediği bir şeye kasden şahidlik etmektir; isterse
vakıa uygun düşsün. Nitekim bir kimse bilmeden Zeyd, Amrı öldürdü diye şahidlik
etse de sonra bu sözün doğru olduğu anlaşılsa yalan yere şahidlik etmişdİr...»
Kurtubî'nin
beyanına göre yalanın en büyük günahlardan olması rnal ve can itlafına, haramı
helâl, helâli haram yapmaya sebeb olduğundandır. Binaenaleyh şirkten sonra
ondan daha büyük bir günah yoktur. Nitekim Nebi (Sallallahu Aleyhi ve
Sellemj'in onu söylerken doğrularak oturması, ona pek ziyade ehemmiyet verdiği
içindir ki, bu da onun haram ve çok çirkin bir şey olduğunu bi't-te'kid ifâde
eder, Maamâfih Nevevi insan Öldürmenin yelancı, şahidliği yapmakdan daha büyük
günah olduğuna kaildir.
Ashabın:
«Keşke sükut buyursalar!..." demeleri Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve
Selleml'e acıdıkları ve onu rahatsız etmiş olmaktan korktukları içindir.